[bootje]

EU-verdeeldheid over Turkije almaar duidelijker
AANHANG TEGENSTANDERS GROEIT, OOSTENRIJKSE COMMISSARIS FISCHLER HAALT SCHERP UIT
Van onze redacteur

BRUSSEL/BERLIJN - De tegenstanders van de toetreding van Turkije tot de Europese Unie beginnen zich almaar duidelijker te roeren. Mede daardoor lijkt hun aanhang te groeien. Er zijn nog drie weken te gaan vooraleer de Europese Commissie haar rapport moet bekendmaken over de mate waarin Turkije de criteria van Kopenhagen vervult.



IN drie minuten was de beslissing in december 1999 in Helsinki genomen. Turkije kreeg het statuut van ,,kandidaat-lidstaat'' van de EU. Dat was een hele stap vooruit tegenover december 1997. Toen weigerden de staats- en regeringsleiders dat statuut aan Ankara. Twaalf andere landen, waarvan er intussen tien lid zijn, kregen het wel. Maar de Turkse regering reageerde toen zodanig boos dat de hervormingen er stil vielen en de EU twee jaar later bijdraaide.

De beslissing van Helsinki wordt nu op diverse manieren uitgelegd. Turkije kreeg het statuut van kandidaat. Maar onderhandelingen zouden pas beginnen nadat de ,,criteria van Kopenhagen'' - onder meer respect voor democratie en mensenrechten - zijn vervuld.

Nu wordt gezegd dat er straks, einde dit jaar, alleen nog over het moment moet worden beslist waarop de onderhandelingen beginnen. ,,Helsinki'' zou in feite betekenen dat Turkije op het einde van de rit zeker lid zal worden van de Unie. Vooral dat laatste punt wordt nu meer en meer betwist.

Iedereen is het ermee eens dat de onderhandelingen ,,onverwijld'' moeten starten, als uit het Commissierapport is af te leiden dat de criteria vervuld zijn. Maar waar ligt hier de grens? Velen verwijzen naar het eindrapport over bijvoorbeeld Polen, dat warm en koud blies. Polen is sinds 1 mei lid geworden ondanks, onder andere, zware klachten over corruptie.

De Oostenrijkse landbouwcommissaris Franz Fischler, een christen-democraat, is de meest recente expliciete tegenstander van Turks lidmaatschap. Vorige week stuurde hij zijn collega's een brief met zijn bezwaren - en die wegen niet licht. Hij twijfelt aan het seculiere en democratische gehalte van het Turkse bestuur.

Ook technisch is het onmogelijk het systeem van Europese landbouwsubsidies te laten voortbestaan als Turkije EU-lid zou worden, schrijft Fischler. Net zoals commissaris Frits Bolkestein van Interne Markt, een liberaal, heeft Fischler het onrechtstreeks over een islamisering van de Unie.

De publieke opinie is in grote mate tegen, beweert Fischler, en daarom is een alternatief ,,plan B'' nodig. Fischler is voorstander van een ,,speciaal partnerschap''.

Zeker een zestal EU-commissarissen is tegen toetredingsonderhandelingen met Turkije. Günter Verheugen, de verantwoordelijke commissaris voor Uitbreiding, blaast ook warm en koud. Deze week bracht hij een cruciaal bezoek aan Ankara. Verheugen zei dat Turkije ,,veel vooruitgang'' maakt, maar tegelijk is er ,,nog veel te doen''. Dat Ankara overspel strafbaar wil maken, is voor hem ook een stap in de verkeerde richting.

Ook de staats- en regeringsleiders zelf zijn verdeeld. In december breekt voor hen het moment van de waarheid aan. Dan moeten zij uitleggen wat de precieze draagwijdte is van hun beslissing in 1999. Moeten de onderhandelingen leiden tot lidmaatschap, of komt het ,,plan B'' in zicht waarover commissaris Fischler het heeft?

Eén lidstaat is in elk geval zeer duidelijk: Duitsland. Afgelopen week was er in de hoogste kringen van de kanselarij kort en goed te horen dat de beslissing in 1999 gevallen is: Turkije wordt EU-lid.


11/09/2004 Bernard Bulcke

©Copyright De Standaard