D66 riskeert kabinetscrisis voor pure non-issue; Tom de Graaf stapt op als minister

[bartje518]

De voorzitters van de regeringsfracties D66, CDA en VVD beginnen rond deze tijd hun onderhandelingen over een herziening van het regeerakkoord.

Aanleiding is het aftreden van minister De Graaf (D66) van Bestuurlijke Vernieuwing. De twee overgebleven D66-bewindslieden - minister Brinkhorst van Economische Zaken en staatssecretaris Van der Laan voor Mediazaken - beraden zich nu op hun positie. Als zij besluiten hun ontslag aan te bieden, is er sprake van een kabinetscrisis.

Van Aartsen
Het dreigen zware onderhandelingen te worden, hoewel alle drie partijen zeggen met elkaar verder te willen.

VVD-fractievoorzitter Van Aartsen vindt dat zijn partij niets hoeft te bieden, omdat de huidige problemen vooral zijn toe te schrijven aan de Eerste-Kamerfractie van de PvdA.

Van der Laan zei vanmorgen juist dat de onderhandelingen een goed resultaat voor D66 moeten opleveren, wil zij aanblijven. "Het moeten geen kruimels zijn."

In het overleg zal het volgens Van der Laan niet alleen gaan over bestuurlijke hervorming. Ook andere punten die voor D66 van belang zijn, zoals onderwijs, zullen aan bod komen.

Compensatie
Ook D66-partijvoorzitter Pechtold vindt dat er een vorm van compensatie moet komen, nu de gekozen burgemeester niet doorgaat.

Zeker nu er ook weinig kans bestaat dat CDA en VVD nieuwe afspraken willen maken over het andere D66-kroonjuweel: een nieuw kiesstelsel.

Premier Balkenende zei dat hij niet het gevoel heeft overgehouden dat er een kabinetscrisis op komst is. "De goede sfeer en de onderlinge verstandhouding geven me veel vertrouwen."

Minister De Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing trad gisteren af, nadat de Eerste Kamer zijn voorstel voor de invoering van een gekozen burgemeester had geblokkeerd.

In zijn afscheidsbrief maakte hij duidelijk in zijn beslissing heeft meegespeeld dat er volgens hem "onvoldoende politieke wil" in de coalitie bestaat voor een verandering in het kiesstelsel.

Voor De Graaf was daarmee "de grens bereikt", omdat hij "persoonlijk en politiek" niet langer geloofwaardig kon functioneren.

==============================================
Minister De Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing is afgetreden nadat de Eerste Kamer zijn plan voor een gekozen burgemeester heeft afgewezen. Partijgenoten minister Brinkhorst en staatssecretaris Van der Laan houden hun positie in beraad.

D66 wil de komende dagen met coalitiepartners CDA en VVD opnieuw praten over het regeerakkoord. Als dat overleg onvoldoende resultaat oplevert, dan stappen Brinkhorst (Economische Zaken) en Van der Laan (Media) ook op, zei fractieleider Dittrich in de Tweede Kamer.

D66 wil snel duidelijkheid van de regeringspartners over het kiesstelsel. Dittrich zei er vanuit te gaan dat het overleg tot overeenstemming leidt. Als dat niet zo is, leidt dat waarschijnlijk tot de val van het kabinet.

Bittere pil
Voor De Graaf is het aanbieden van zijn ontslag een bittere pil. "Ik baal vreselijk, maar mijn grens was bereikt", zei hij op de persconferentie waarin hij zijn aftreden toelichtte.

De D66-minister zegt dat ook de volgens hem onvoldoende politieke wil in de coalitie voor een verandering in het kiesstelsel zwaar in zijn beslissing heeft meegewogen.

Hij heeft in een gesprek met Balkenende gevraagd wat het zicht op zo'n verandering is. "Ik heb daar in de loop van de middag geen bericht over teruggekregen van de coalitiepartijen."

In een persconferentie zei De Graaf dat iedereen, de partijtop van D66, de coalitiepartijen en premier Balkenende, hem dringend hebben verzocht aan te blijven.

Kroonjuwelen
De premier maakte het aftreden van zijn vice-premier wereldkundig in de Tweede Kamer. "Meneer de voorzitter, zojuist heeft de heer De Graaf verzocht aan hare Majesteit de Koningin om hem ontslag te verlenen als minister van Bestuurlijke Vernieuwing", zei Balkenende. "Ik neem hier kennis van, maar betreur de aanleiding hiertoe."

Volgens premier Balkenende heeft De Graaf geen eerlijke kans gekregen. "Immers het voorstel is in eerste lezing met tweederde meerderheid in beide kamers aanvaard. In de tweede lezing in de Tweede Kamer is die meerderheid opnieuw gebleken. Maar in de Eerste Kamer stemden de PvdA, GroenLinks en de SP tegen"

Woensdagmiddag leek het er nog op dat De Graaf zou aanblijven. Geen van de coalitiepartijen wilde hem kwijt en de minister zelf wilde nog overleg over de situatie in de Tweede Kamer en in de ministerraad.

Dinsdagavond blokkeerde de PvdA in de Eerste Kamer de grondwetswijziging die voor de gekozen burgemeester nodig was. De uitslag was een grote tegenvaller voor De Graaf, die één van de 'kroonjuwelen' van zijn partij D66 in rook zag opgaan.

Onderzoek
Uit een onderzoek dat Maurice de Hond hield onder ruim duizend Nederlanders blijkt dat het overgrote deel (65 procent) vindt dat hij had moeten aanblijven.

Nog geen eenderde van de ondervraagden (29 procent) is het eens met de beslissing van De Graaf. Onder de D66-kiezers vindt 25 procent dat hij zou moeten aftreden.

De PvdA stemde tegen de grondwetswijziging die de gekozen burgemeester mogelijk moet maken omdat de oppositiepartij de concessies van de D66-minister onvoldoende vond.

De Graaf beloofde onder meer dat de burgemeester volgend jaar alleen zou worden gekozen in de grote steden, en niet in alle gemeenten, zoals hij aanvankelijk wilde. Ook zegde hij toe dat er geen hervorming van het politiebestel komt in deze kabinetsperiode, zoals de PvdA had geëist.

PvdA-woordvoerder Van Thijn zei dat de onomkeerbaarheid van het proces de doorslag gaf voor de nee-stem van zijn fractie.

Zware druk
Volgens fractieleider Noten van de PvdA in de senaat heeft PvdA-fractievoorzitter Bos zware druk uitgeoefend - onder meer via telefoontjes en sms'jes tijdens het debat - op zijn partijgenoten in de Eerste Kamer om toch akkoord te gaan met de grondwetswijziging. "Bos betaalt straks de prijs voor onze tegenstem", voorspelde Noten.

Volgens hem hebben ze goed naar de argumenten van de PvdA-leider geluisterd, maar uiteindelijk hun eigen afweging gemaakt. "Anders kun je de Eerste Kamer net zo goed afschaffen."